Dedicon: een middag inspiratie over toegankelijkheid

In november 2019 bracht ik vanuit mijn rol binnen inclusie en diversiteit voor Museumplein Limburg een bezoek aan Dedicon. Samen met enkele collega’s van andere musea was ik uitgenodigd voor een bijeenkomst over toegankelijkheid voor blinden en slechtzienden: precies de expertise die Dedicon in huis heeft. Of zoals de organisatie het zelf omschrijft:

“Dedicon maakt informatie leesbaar, zichtbaar, hoorbaar of voelbaar voor mensen met een leesbeperking. Waarom? Omdat wij geloven in een samenleving waarin iedereen volwaardig moet kunnen meedoen. En toegang tot informatie is daarbij essentieel.”

Het was een inspirerende middag en dat was niet alleen door de rondleiding door het pand aan het einde van de dag. Een kijkje achter de schermen in de drukkerij (Bijzonder om te zien: braille-printers) en geluidsstudio’s (Bij Dedicon worden continue audioboeken ingesproken, maar ook de kranten en magazines), de innovaties zoals de voelbare plattegronden in verschillende vormen: zelfs dat alleen al was interessant, maar nog niet eens het meest leerzame.

Braille printer.
Braille printer.

Binnen een select gezelschap met medewerkers van andere musea werden namelijk tips en tricks gedeeld, en onderling vrijuit gesproken over de uitdagingen waar we binnen de organisaties tegenaan liepen. Er wordt veel gedaan, maar ook Rome is niet gebouwd in een dag. Tijd, geld, keuzes, fysieke mogelijkheden: Soms gaat het niet zo snel als je zou willen.

Belangrijkste & universele tips voor toegankelijkheid

Gelukkig werd ook hier bij Dedicon duidelijk dat ook de intentie telt. Niet alles is (direct) op te lossen door nóg een bordje of vermelding op website. Het blijft vooral draaien om gastvrijheid. Daarom enkele opvallende tips uit deze middag als je aan de slag gaat met toegankelijkheid:

  • Ga geen zaken lopen aanpassen (achteraf) aan een enkele groep of op basis van een enkele klacht, maar zorg tijdens het ontwikkelen van het product dat er verbeteringen zijn voor iedereen.
  • Toegankelijkheid betekent niet 100% zorgen voor fysieke toegankelijkheid, maar het verminderen van hindernissen. Dat kan dus ook een plattegrond of instructie zijn!
  • Vervang dan ook niet om het vervangen, maar begin bij een nieuw project. Daarmee voorkom je alleen wat cosmetische aanpassingen te doen in een bestaand concept, maar neem je de aandacht voor toegankelijkheid vanaf de start mee in de opzet.
  • Sluit niemand uit, zoek naar een werkbare oplossing voor iedereen. Als het niet voor iedereen perfect is, dat kan, en dat snapt ook iedereen. Leg het desnoods uit, en blijf denken aan de gastvrijheid.
  • Maar… wacht ook niet tot de daadwerkelijke realisatie van een project, start nu al met bewustwording (en houding) bij hele team. Ook hier weer: gastvrijheid. Dat moet in de hele organisatie terugkomen.

Toepassing in rondleidingen & tekstborden in musea

Geluidsstudio
Geluidsstudio.

Deze bovenstaande tips zijn eigenlijk universeel van toepassing. Uiteraard waren er ook specifieke opmerkingen voor de musea: deels vanuit Dedicon, deels best practices vanuit de deelnemers aan de middag. Bijvoorbeeld over het beschrijven van objecten, in tekst of bij rondleiding:

  • Geef de essentie van het object eerst weer door snel de basis uit te leggen. Zo kan er eerst een globaal (mentaal) beeld gevormd worden.
  • Kies wat je wilt vertellen, let hierbij op selectie. Wat is er essentieel om het object te begrijpen?
  • Je omschrijving is lineair. Alleen jouw woorden komen binnen in de volgorde die je gebruikt. Let daarom ook op de hele omgeving waar je je bevindt: een blinde ziet bijvoorbeeld niet dat er nog meer objecten zijn die context of in elk geval sfeer geven. Omschrijf dus ook de zaal of periode.
  • Er is dus veel kennis nodig. Dat geeft ook een kans (in rondleidingen) door het wisselen van keuzes, selecties, thema’s of verhaallijnen per tour of gezelschap: En dat maakt herhaalbezoek meer dan mogelijk! Telkens nieuw en een stuk verdieping… ook voor reguliere bezoekers!
  • Als budget het niet toe laat in wisselexpositie veel te doen aan toegankelijkheid, zorg dan in elk geval voor de rondleidingen.
  • Een goede optie is ook om te zorgen voor goede digitale beelden op bv tablets bij objectbeschrijvingen. Deze kan een slechtziende uitvergroten en zo goed bekijken.
  • Vitrines zijn lastig: men kan dan niet van dichtbij bekijken. Dat geldt eigenlijk ook voor reguliere bezoekers. Met glas ervoor is het toch anders. Denk stiekem ook aan word of mouth: zonder glas is het een stuk fijner fotograferen.
  • Als tast mogelijk is: doen. Dat mag ook een model zijn. Tip: Het Eindhovense Van Abbemuseum heeft hier goede voorbeelden van. Niet alleen met braille of prints, maar so is een ‘platte’ Picasso zelfs als 3D beeld te voelen.
  • Soms is tast bij een expositie niet mogelijk… Maar ook dan: denk ook aan ruik en voel mogelijkheden van losse elementen. Wat is er op een schilderij te zien, en welke geur hoort daarbij?
  • Een audiotour is ook steeds meer gemeengoed. Toch wordt daarin vaak vergeten om de objecten goed beeldend te omschrijven, zodat de tour niet alleen geschikt is voor achtergrond is maar ook geschikt voor slechtziende.
Mini-docu Museum TV met Vincent Bijlo in Van Abbemuseum.

Toegankelijke architectuur van een museumgebouw

Toegankelijkheid zit echter niet alleen in de exposities & de teksten: het gebouw zelf is eigenlijk al de eerste stap. Of beter gezegd, tweede stap, want ik herhaal het nog eens: gastvrijheid, medewerkers zijn de belangrijkste schakel. Enfin, natuurlijk is niet alles mogelijk in bestaande gebouwen, zeker niet in historische, monumentale panden. Maar toch, ook dan is er nog steeds veel mogelijk.

  • Wat is het openingsbeeld van een nieuwe expositie? Dat schept namelijk ook verwachtingen en zorgt voor herkenbaarheid. Het campagnebeeld moet liefst ook in de expositie een blikvanger zijn. Dat wordt soms nog wel eens vergeten als men het concept van een expositie vertaald naar een creatieve uiting.
  • Maar ook het museum zelf kan goed centraal staan: een kenmerkend element, dat kan de façade zijn, een vast object of de entree. Dat kan zelfs ook een restaurant zijn, als dat erg opvalt.
  • De ontvangstbalie verdient hierbij veel aandacht: hier vindt het eerste echte contactmoment tussen bezoekers en medewerkers plaats. Zorg dat deze balie dus ook opgeruimd is en direct zichtbaar vanaf entree. Dat geeft direct een warm & welkom gevoel*. Gastvrijheid!
  • Denk ook aan de digitale toegankelijkheid: vergeet niet te vertellen waar de lift is precies is. Als dat digitaal al kan, met plattegrond/tekst, dan kan een blinde/slechtziende zich voorbereiden. Overigens is dat voor veel mensen gewoon prettig: het neemt onzekerheid weg.

*Bij de VSC Ledendag kwam dat ook naar voren: laat de baliemedewerker even zwaaien naar binnenkomers. Misschien is dat een slechtziende: die weet meteen waar hij moet zijn. En is het een reguliere bezoeker: die voelt zich al helemaal speciaal. Wees zichtbaar en aanspreekbaar als medewerker!

Dedicon: bedankt voor de gastvrijheid en de enorme lading kennis & inspiratie!

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.