Zwarte kleding, duistere symbolen, donkere make-up. Dat dit stereotype beeld van goths erg beperkt is, dat weten de meesten wel. De expositie GOTH in het Design Museum Den Bosch (t/m 18 april 2022) laat zien dat het nog veel verder gaat dan dat. Niet alleen is het nu en het recente verleden is het een (sub)cultuur, maar het gaat als stroming zelfs terug tot een eeuw of twee terug in de tijd. Een zwelgen naar het verleden: het verlangen naar een bepaald beeld van de middeleeuwen. Ook een vorm van romantiek, een antwoord op de schaduwkanten van de Verlichting.

Daar is niks mis mee. Onder invloed van de renaissance werden die middeleeuwen verguisd. Maar liefst tien eeuwen geschiedenis waarin het echt niet alleen maar kommer en kwel was. Dat beeld bleef lang in stand. De middeleeuwen werd gezien als de duistere periode tussen iets in, in dit geval de oudheid met als grens de val van het Romeinse rijk en de opkomst van de Renaissance. De Engelse term Dark Ages zegt genoeg over hoe men die periode zag. Zeker hier in de lage landen, waarin het hielp af te zetten tegen de invloed van Spanje & Frankrijk, maar dat is een ander verhaal. Hoewel de woordkeuze nog is gebleven, weten we gelukkig steeds meer en beter over hoe ook in die tijd kunst en cultuur bloeide.

Daar wringt de expositie dan ook. Veel van de getoonde werken zijn niet oud, terwijl de stroming zelf zo’n beetje twee eeuwen bestrijkt. Met veel ruimte voor de muziek van Joy Division & the Cure, flink wat jasjes uit punkstromingen, Instagrammable objecten zoals Aliens en wat kunstobjecten lijkt men ook echt aan te willen haken op de jeugdherinneringen van de bezoekers. Tel daarbij op de stem van Lakshmi in de audiotour, letterlijk ter plekke aanbevolen voor de jongere bezoekers. Die leven immers in een andere wereld, of zo. Dat geeft ook een tweede kritiekpunt: juist de subcultuur anno wordt nauwelijks belicht, al wordt er wel naar verwezen. Ook die extreme kant is niet opgezocht. Keuzes… Ach, als het helpt om de bezoekers mee te nemen in het verhaal, vooruit. Dat verhaal wordt overigens in een korte podcastreeks ook verder uitgebreid.

Die wetenschap dat de stroming goth al langer bestaat, dat probeert de expositie de bezoekers uiteindelijk wel te laten zien. Een beetje chaotisch verdeeld over de expositie komen schilderijen en voorwerpen voorbij die de aanwezigheid in de 19e eeuw in het licht brengen. De invloed in kunst, in leven en in architectuur. Mij raakte bijvoorbeeld de tekeningen van architect Cuypers van de Catharinakerk. De term neogotiek spreekt eigenlijk voor zich. Ook de getoonde tekeningen van die kerk hier in Eindhoven – en meer kerken en gebouwen van architecten uit die tijd in Europa – moesten zorgen dat het ging lijken op een middeleeuws bouwsel. Zeker ook in Den Bosch, waar men Jeroen Bosch te pas en te onpas tevoorschijn haalt. Neogotiek… Goth. Soms is het zo simpel, en moest alleen nog een puzzelstukje op zijn plek schuiven.

Goth is dan ook meer een sfeer. Al zou je het afgaande op de huidige, zichtbare jongerencultuur niet zeggen: er zit veel symboliek achter. Van Lilith, de (veranderende) rol van vrouwen, de kleuren wit & zwart, en juist het gebruik van clichés om te laten zien wat er mis is in de samenleving en… aan die mooie Verlichting waar ook nu weer een paar politici op teruggrijpen. Goed om te beseffen dat het ook maar een denkwijze is, een construct van onze niet zo verre voorouders. Over vijftig jaar kan alles weer anders zijn.