Lang geleden was ik in MOTI (Museum of the Image) in Breda. Vanuit Merk Brabant was er een bijeenkomst waarbij een crashcourse beeldtaal werd gegeven. We keken naar versimpelde logo’s van alle deelnemende organisaties en leerden wat alleen kleur en vorm, los van tekst, al voor een gevoel oproepen. Het was een bijzonder museum met een bijzondere workshop en mooi hoe je dat jaren later nog bij is gebleven. Zo vroegen mijn kinderen wanneer we weer naar een museum gingen, en ik dacht aan dat oude MOTI.
Dat bleek dus dicht te zijn. He? Gelukkig is die kennis, kunde en magie van MOTI niet verloren gegaan. Het museum is namelijk samengevoegd met het Breda’s museum en wordt zaterdag 17 juni 2017 opnieuw geopend onder de naam Stedelijk museum Breda. Of eigenlijk zeg ik liever:
Breda heeft een nieuw museum.
De Oranjestad heeft nu namelijk een eigen Stedelijk museum Breda waarin de geschiedenis van de stad én actuele beeldcultuur laat zien. Liggen die twee onderwerpen niet te ver uit elkaar voor een evenwichtig museum? Hoe voeg je een klassiek, breed museum met uitgebreide erfgoedcollectie – waaronder een paar eeuwen religieuze kunst – samen met een moderne ingestoken instelling met eigen kunstcollectie & kennis over beeldcultuur en grafisch design? Afgelopen vrijdag kreeg ik een preview in dit museum en was daar dan ook heel nieuwsgierig naar…
Otaku van de eigen collectie
Vertrekpunt van het inrichten van het nieuwe museum en de organisatie zijn de eigen stukken. Gepaste trots leek te lezen uit de woorden van directeur Kuilman: ‘Je moet je verbonden voelen met de collectie, wil je een goed museum kunnen opzetten’. Otaku, zou Seth Godin zeggen. Een beetje gek over en van het eigen werk en dat als medewerker van het museum ook uitstralen. De objecten in het museum zijn een ding, maar hoe
vertel je het verhaal daarmee beter dan door de passie vanuit de gidsen in de zaal?
Met de randprogrammering én het opzetten van het project I.S.M. Breda (waarin onder leiding van een stadscurator snel wisselende exposities over en vanuit initiatieven uit de stad zichtbaar worden) komen die medewerkers dan ook veel in contact met de museumbezoekers. Kuilman wil dan ook dat het museum echt van de stad wordt.
Naast de dagjesmensen en de museumliefhebber die specifiek voor een tentoonstelling komen, moet het Stedelijk dan ook een uitnodigende omgeving worden om als inwoner eens binnen te vallen. Zo is ook gedacht aan een openbaar gedeelte, café Lanzas, waar een levensgrote kopie van De overgave van Breda van de Spaanse schilder Velázquez hangt. Het woord popups valt ook: een andere manier om delen van de collectie zichtbaar te maken in de stad.
Van Kasteel Tot Luchthaven… Station
Voor sommige kan dat niet snel genoeg gaan, zo bleek uit vragen wanneer de eerste popup realiteit werd. Het museum moet nog open, de stad is gretig. De Oranjestad heeft dan ook een interessante geschiedenis, sterk verbonden met de geschiedenis van Nederland. Naast ruimte voor twee wisseltentoonstelling niet zo gek dat de vaste tentoonstelling Van Kasteel tot Station dat verhaal laat zien met diverse documenten, kunstwerken en voorwerpen.
Van de Middeleeuwen, tot nu. Van het grote, zeker voor de omvang van de stad in die tijd, kasteel tot het grote, ambitieuze treinstation nu. Bij mijn aankomst in Breda plaatste ik nog foto’s van de stationshal met een knipoog naar een luchthaven. Misschien hoopt men dat het mooie, grote station net zo’n impact op de stad gaat hebben als het grote kasteel indertijd. Het spreekt in elk geval ambitie uit.
Leuk detail bij de kunstwerken: Op veel plekken zijn naast de schilderwerken ook de geschilderde objecten geplaatst. Zoals een epaulet, een steek of zilveren doosje, zie foto’s hieronder. De geschiedenisles gaat door de recente tijd met ook verwijzingen naar industrie zoals Hero & Etna. Het museum beschikt dan ook over een uitgebreide collectie (waaronder een deel in beheer vanuit privé collecties) om uit te putten.
Kuilman vertelt dat daarbij wel straffe keuzes gemaakt moesten worden. Een object moest niet alleen het verhaal kunnen vertellen, maar ook echt zijn. Een stuk zoals het roer van het turfschip (waarmee als een Paard van Troje de stad Breda in 1590 te lijf werd gegaan) vertelt misschien wel een mooi verhaal, maar bleek niet echt. Er is echter ook glaswerk gevonden van één van de hoger geplaatste militairen. Dat vertelt dan ook nog eens het verhaal van die persoon.
Wisselexposities verbinden heden en verleden
Een mooie basis waarmee in elk geval de dagjesmensen in Breda tevreden zullen zijn. De twee wisseltentoonstellingen maken echter pas echt gebruik van de kracht van de fusie door historie met de hedendaagse beeldtaal te verbinden. Bij de opening op 17 juni zijn dat Wonderlijk Weefsel en De Vrede van Breda. Deze laatste haakt in op een deel van de eerder getoonde geschiedenis: het is 350 jaar geleden dat de Vrede van Breda werd ondertekend. Oude prenten en objecten die dat gebeuren tastbaar maken worden aangevuld met hedendaagse interpretaties.
Wonderlijk Weefsel doet eigenlijk hetzelfde. Het Stedelijk museum heeft een grote collectie religieuze kunst vanuit het Bisdom van Breda, haast als tegenhanger van het Museum Catharijneconvent in Utrecht. Die kunst is speels tentoongesteld en door enkele kunstenaars (digitaal) opnieuw tot leven gebracht en geïnterpreteerd. De link: mystiek. Religie was ooit als antwoord op de complexe wereld, die we ondanks of eigenlijk juist door de toenemende kennis en wetenschap toch weer minder en minder begrijpen. Big Data. Privacy. FOMO (Fear of missing out).
Hier is dan ook ruimte voor experiment. Het is duidelijk dat men de bezoeker ook, zoals het hoort in een museum, niet alleen iets feitelijks wil leren maar ook aan het denken wil zetten. Wat gebeurt er nu je gezicht overal gefilmd en digitaal te herkennen is? Wat als de grenzen tussen werkelijkheid en de digitale wereld vervagen en niet meer te herkennen zijn?
Deze insteek van de wisselexposities lijkt mij de grote kracht van het museum: het kan juist een jonger publiek trekken. In het middelste gedeelte van het pand is dan ook een grote installatie gebouwd met de naam Stratum van kunstenaar Frederik Heyman: haast holografische projecties die visueel oud en nieuw in elkaar over laten lopen in zes korte films. Een publiekstrekker om de bezoeker even los te maken, rijp voor de verdere exposities. Wellicht zou men met twee routes door het museum kunnen gaan. Jong (van geest) juist startend bij de wisselexposities om zo de beeldtaal van de vorige eeuwen ook te kunnen waarderen.
De opzet van de ruimtes (door Claessens Erdmann) laat de bezoeker in elk geval vrij zijn eigen pad te kiezen. Veel doorkijkjes en door spots aandacht op de objecten, die daardoor vragen om van dichtbij bekeken te worden. Want ook die ‘oude’ kunst had wat te vertellen en zocht soms al de grenzen van de techniek op. Grenzen die nu opnieuw worden opgezocht en onderzocht. Oude grenzen die we nu haast niet meer begrijpen. Oftewel: ‘Zij die de geschiedenis lezen maar niet begrijpen, zijn gedoemd hem te herhalen.‘
Enfin, gaat dat zien. Het Stedelijk museum Breda heeft een grote belofte in zich. Eentje die zich misschien alleen laat beperken door wat anderen van het museum vinden: hoe snel laat de Bredanaar los dat het een fusie is van MOTI & het Breda’s museum en het Stedelijk museum gewoon als een geheel nieuw museum gezien wordt? De kennis van hedendaagse beeldtaal is juist de kracht om de taal van het oud erfgoed niet alleen te begrijpen, maar opnieuw tot leven te wekken.