Het lijkt wel alsof de recensisten deze keer geen raad weten met een film. De kritieken op de verfilming van Herman Kochs Het Diner zwerven alle kanten op. Misschien omdat de film niet in de blauwdruk van een standaard verhaallijntje past?

De film is niet aangepast aan de overal doordrongen Amerikaanse stijl waarin alles is voorgekauwd. Het begint…. ehm… eindigt met het slot: open.

Verdorie, nu moeten we zelf gaan denken!

En een boekverfilming, daaraan heb je als recensent al snel een broertje dood. Of beter gezegd: da’s makkelijk schieten. Er moet zoveel ingekort worden, zoveel moet juist weer expliciet gemaakt worden. Bijvoorbeeld het restaurant waar Het Diner plaatsvindt.

Uit eten zal nooit meer hetzelfde zijn…

Ik had daar een veel klassieker restaurant bij voorgesteld dan het hippe Amsterdamse en vooral kille &Samhoud Places. Goed, smaken verschillen en ongetwijfeld heeft de regisseur ook wel wat gedaan aan het creeëren van een bepaald sfeerbeeld, maar voor mij hoeft dat helse TL-licht niet met zicht op de zwetende koks.

Het lijkt eerder op een afhaal chinees met dure designstoelen, dan een gezellig restaurant waar je tot rust komt en achterover geleund kunt genieten. Die sfeer past overigens wel prima bij de ongemakkelijke situatie waarin de hoofdrolspelers zich bevinden. Gelukkig wordt de locatie ook op de hak genomen in Het Diner.

Zoals in elk sterrestaurant begint het diner met – iedereen kent deze geldklopperij – een aperitief van het huis, gevolgd door De Uitleg van de Ober met zijn Pink. Een designportie van een speciaal gemaakt gerechtje wordt haast in één hap verorberd: “Ja, ik had honger”. Uit eten zal nooit meer hetzelfde zijn dankzij de rake observaties en vooral ook uitgesproken opmerkingen daarover. MEER!

Mag het wat vriendelijker?

Dat is de tweede wijziging ten opzichte van het boek: je proeft de toon van Jiskefet door de film heen. Misschien heeft de regisseur zijn eigen herinnering aan Koch’s eerdere prestaties meegenomen in het verfilmen… Door het opgroeien met Storm, Edgar & Jos interpreteerde hij misschien wel onbewust de scherpe, zwarte en cynische proza van Koch in die stijl.

Ook de hoofdpersoon Paul lijkt wat te zijn aangepast. Hij is wat socialer, vriendelijker ten opzichte van het boek waarin hij gewoon een hufter is. Een dégéneré, die je wel begrijpt maar niet snapt. Denk dat deze keuze, net als de vorige, wel te verantwoorden is voor deze film. De kijker zit toch zeker 88 minuten in het rode pluche en moet zich dan niet voortdurend ongemakkelijk voelen. Want er zitten een paar hufters aan tafel die eigenlijk nog een maatje erger zijn dan Paul…

Het plot van Het Diner

Voor wie het boek niet gelezen heeft: Aan tafel zitten twee broers, Paul & Serge, en hun ega’s. Ze hebben wat te bespreken. De hoofdpersoon is een werkloze geschiedenisleraar met een geheel eigen kijk op het prikkelen van leerlingen en een licht opvliegend karakter, zijn broer is iets geslaagder en gaat voor het premierschap om vooral zijn ego te strelen.

Samen met hun vrouwen, waar ook wel een steekje los zit, moeten ze in conclaaf wat ze gaan doen met hun kinderen, die gezocht worden voor een stevige misdaad in de categorie kopschoppers. Yup, het boek & de film waren fictie, los gebaseerd op een incident in Spanje, en begin dit jaar achterhaald door de realiteit van het keiharde uitgaansleven in Eindje.

Alles is een keuze

Het thema van de film is dus bloedserieus. Wat zou jij doen, als je eigen kind een misdaad heeft begaan en erm misschien mee weg kan komen? Als die puber het misschien gedaan heeft door zijn interpretatie van jouw handel & wandel de afgelopen jaren?

Die elementen, de gedachten van de hoofdrolspeler komen goed naar voren in de film door enkele flashbacks en doordat hij zich soms rechtstreeks naar de kijker richt. Overigens krijgt de film daardoor, samen met de Kochiaanse gedachtenkronkels vol humor, een mooie op en neer golvende spanning. De blikken tussen de broers en hun dames zijn dodelijk.

Door deze onderbrekingen kan de spanning bij de kijker er even af, om weer een stapje hoger op te bouwen. En da’s nodig, want die spanning voel je al vanaf het begin. Knap staaltje werk.

Geen standaard ABC filmscript, geen moraal, geen einde.

Maar ach, die arme recensenten. Dat hoort natuurlijk niet in een film. Die spanning moet langzaam opbouwen volgens de dogma’s, met liefst alleen de hoofdpersoon die een inzicht krijgt en zijn karakter ontwikkeld. Want ook dat is weer net andersom: werkloze, overspannen Paul denkt weer een taak in zijn gezin te hebben. Hij moet alles bij elkaar houden. Verdorie, blijkt zijn vrouw al langer met een masterplan bezig te zijn en tegen het einde van de film de evil genius.

Nee, ik kan deze film wel waarderen. Lekker cynische en rake observaties en de  spanning tussen de personen die niet met en niet zonder elkaar kunnen, heerlijk. De regisseur heeft ook goed werk geleverd met de keuzes in wat hij wel en niet laat zien. En het open einde, oh, het open einde. Die arme recensenten weer, dat open einde maakt helemaal niets uit. Er zit geen moraal in de film die zegt wat je moet doen.

Mag je helemaal zelf bepalen. Het zaadje is geplant in je hersenpan en je gedachten mogen gaan malen:

Wat zou jij doen?

Daar hoeft Herman Koch of de regisseur toch geen antwoord op te geven? Daar kunnen ze geeneens antwoord op geven…