Met een jaar corona achter de kiezen, en dan met name de beperkingen door de verschillende lockdowns, zie je dat we creatief worden in anders werken en leven. Wennen aan de anderhalve meter en minimale bezoekjes doet het nooit, maar je merkt dat er nu andere keuzes worden gemaakt in werk en vrije tijd. Los van de ellende die erdoor is ontstaan, lijkt corona daarmee ook een katalysator van trends die al langer gaande waren.
Het thuiswerken voor wie kan, dat is nu echt geaccepteerd. Noodgedwongen wel wat extreem, dus ik denk wel dat we weer een middenweg gaan zoeken. Een mix tussen thuis en kantoor. Want anders dan wat de hippe working nomads ons graag deden doen geloven: We kunnen niet zonder elkaar en live interactie. Maak ik vast geen vrienden mee: maar die ene ZZP-er die op afroep wat zaken oppikt vanuit zijn tinyhouse op Bali, da’s toch echt wat anders dan op de lange termijn meerdere projecten aan elkaar rijgen. Zeker als iedereen thuis moet werken waar mogelijk. We zijn en blijven sociale wezens, geëvolueerd om elkaars lichaamstaal te detecteren. Simpelweg fysieke nabijheid schept een band en ja, dat zorgt voor beter & sneller werken. Dat mag je gerust commercieel noemen, maar het is ook gewoon prettig als … mens.
Ik maak me dan ook vooral zorgen wat dit jaar zonder spontaan contact betekent voor de toekomst. Nu ben en was ik echt niet iemand die wekelijks meerdere netwerkbijeenkomsten in Eindhoven of daarbuiten afliep, maar die toevallige ontmoetingen, die heb ook ik gemist. Je bubbel bleef een jaar lang je bubbel. En werd zelfs kleiner. Soms kwamen er nieuwe contacten bij door werkzaamheden, maar het blijft raar om vol gas aan een project werken zonder eerst een keer in dezelfde ruimte te hebben gezeten.
Daar gaan we ons straks weer meer op richten. Dat thuiswerken, dat blijft. Voor sommige mensen is het nog even zoeken hoe om te gaan met (andermans) flexibele werktijden, want met (on)verwacht kinderen thuis in plaats van op school verschuift er soms wat werk door naar de avond of het weekend. Als het maar gebeurt toch? Al vereist soms haast 24/7 bereikbaarheid als je ergens op zit te wachten. Zes uur ’s avonds is niet meer de deur op slot. Want: welke deur dan?
Kantoren worden straks ontmoetingsplekken. Geen grote kantoortuinen meer, maar functioneel ingericht als vergader-, ontmoetings,- en wellicht zelfs sportruimtes. En da’s goed. Je ziet… zag je collega’s vroeger eigenlijk langer dan je eigen familie. Je identiteit wordt, als je op de goede plek zit, ook gevormd door je werk. Hoe mooi sommige politieke partijen de zelfstandigheid ook willen brengen: betrokkenheid bij en van je werk is toch echt een hoeksteen van de samenleving. En die verbondenheid, dat komt door samen iets te doen. Of dat nu werken is aan een project – wat dus prima thuis kan – of sporten… En zeker met sporten, valt ook het kantoorpersoneel te verenigen met diegene die juist niet de mogelijkheid hebben om thuis te werken.
Ben ik aan het dromen?
Misschien.
Misschien ook niet. Al ruim voor corona waren meer en meer bedrijven en organisaties hiermee aan het experimenteren. Bij de ontwikkeling van Regus Kora, het internationale community/coworking concept waar indertijd het Evoluon ook onderdeel van was, kwamen de voorbeelden meer dan eens voorbij. Deze innovaties kwamen wellicht te vroeg voor hier in ons landje. Maar ze waren een trend die niet te stoppen was. De hippe kantooromgeving met pingpongtafel werd steeds minder om te lachen en steeds vaker gemeengoed. Briljant vond ik het concept van een kantoor waar alle tafels aan katrollen hingen, die om zes uur vanzelf omhoog gingen zodat een gymzaal ontstond. Geen keuze, dus routine en niemand hoeft meer na te denken over tijdig afronden van de dag… en moest daarmee eigenlijk ook verplicht beter leren plannen en communiceren over wat wanneer af was.
Beweging is perceptie
Het blijft zoeken hoor. Zeker omdat we nu met de huidige lockdown nog niet de vrijheid hebben om te zorgen voor die noodzakelijke ontmoetingen. Ja, beperkt. Met directe collega’s durf je het aan om voor overleg in een ruime ruimte te zitten. Of buiten, met iemand een lunch- en overlegwandeling. Maar grotere groepen, of zoeken nar de spontane ontmoetingen? Dat blijft uit. Zoals gezegd, al een jaar… Wat zouden we daardoor missen?
Tijdens de Dutch Design Week in oktober 2020 voelde ik de pijn pas echt voluit. Normaal struin je door de stad, langs enkele hotspots op Strijp-S of in de binnenstad. Deze editie kon je wel online kijken naar een set foto’s en video’s van elke designer in een aparte ‘kamer’, maar je moest die dan ook bewust opzoeken. Tijdens zo’n bezoek aan een ouderwetse fysieke DDW hier in Eindhoven weet dat je een paar dingen wil zien en ga je daarom naar een bepaalde locatie, maar dat blijken dan zelden de projecten of designs die je echt verrassen. Immers ken je ze al… Juist dat ze pal naast een heel andere insteek of concept staan, een variatie op het thema of juist een heel ander thema: dat maakt het waardevol. Lastig om dat online ook zo te bereiken.
Er zijn wel technieken die daaraan werken. Virtuele werelden, al dan niet 2D of 3D, maar dan nog, dat is zelden anders dan vanuit een netwerk of event met beperkt publiek en veel overlap qua interesses. Er zijn voorbeelden genoeg. Hou ook Jojanneke in de gaten, ze heeft al een goed overzicht van bruikbare methodes voor thuiswerken en online connectie maken.
De laatste nieuwe waar ik op werd gewezen is Wonder.me. Op je beeldscherm verschijnen cirkels met hoofdjes. En kom je met jouw hoofdje dicht bij een ander, dan vormt zich vanzelf een nieuwe cirkel en zie je elkaars webcambeeld, tot een man of 15 tegelijk. Ken je elkaar al, dan zijn middelen zoals Mibo echt aan te raden als een alternatief voor de platte Zooms & Teams. Een 3D omgeving waar je rond kunt lopen en zo eigenlijk ook in kleinere groepen, maar toch in dezelfde setting, kunt praten.
Enfin, het zegt wel dat we bewust en onbewust zoeken naar oplossingen om ook online te kunnen bewegen, dat we het simpelweg missen. Beweging is perceptie, was een van de credo’s binnen mijn eerdere studie bewegingswetenschappen. Denk maar even na wat je allemaal onder beweging kunt verstaan…
Online & offline verbinden in tijd en plaats
Wat je nu ook ziet, is dat in deze tijd van on demand video, we toch steeds vaker tegelijk iets kijken en zoeken naar manieren om dat samen te doen. Ook de lineaire TV is nog lang niet weg, met Twitter of Whatsapp als second screen. Wie is de Mol, De Verraders, Kamp van Koningsbrugge en Kamp Waes: online gaat het ook los. De keuze om kijkers via Videoland vooruit te kijken, die snap ik dan ook niet vanuit dit oogpunt. Ja, men hoopt wat extra abonnementen te verkopen, maar voor de rest is het zonde van de impact! Juist omdat we het tegelijk zien en dat ene tweetje met de hashtag laat ons deel uit maken van een groter geheel.
Eigenlijk combineert een livestream met chat die twee werelden slechts in een venster en is het niet nieuws. Hoogstens gemak. En ja, met gemak kun je scoren! Netflix Party is nog wat ingewikkeld en voor een niche, maar NPO Samen rondom de uitzendingen op NPO is onwijs simpel. Wacht, Netflix Party is nu zelfs Teleparty. Naast Netflix maakt het ook mogelijk om samen te kijken naar HBO, Disney en andere streamingdiensten, vanuit zowel Google Chrome als Microsoft Edge.
Terug naar de stappen bij het Evoluon: toen was er ook al de noodzaak om mensen dwars door tijd en plaats te verbinden. Er waren genoeg organisaties met meerdere locaties, binnen en buiten de landsgrenzen of zelfs op andere continenten. En steeds vaker met een vraag om snelheid, om snel een gezamenlijke boodschap te kunnen delen. Een mailtje is zo rondgestuurd, maar elke communicatiespecialist weet dat dat nog geen acceptatie of band maakt. Toen werden ook al gezamenlijke proost- of proefmomenten bedacht. Fysiek een doosje met chocolade in de bus, met de bedoeling om deze dan in een sessie met anderen tegelijk te proeven. Vaak in aan elkaar gekoppelde pod-events, verschillende locaties met elk meerdere aanwezigen virtueel met elkaar verbonden. Het leek soms een fun-element, maar bleek toen al zo waardevol om een band te creëren. Of beter gezegd, het is de vierde manier van leren: relationship learning.
Opa vertelt
En die manieren zie je nu weer terugkomen. Zo kreeg ik een doosje Zoete Post, te openen op 23 maart: Een brievenbuspakketje met drie bijzonder smakelijke stukken koek. Die dag was de eerste officiële (online) bijeenkomst van de opleiding bij Van Der Hilst. Dus ik had braaf het doosje klaar staan voor de sessie die starte om half twee…
En tegen acht uur ’s avonds – wees gerust, we mochten even koffie halen tussendoor – vroeg ik bij de afsluiting of we nog iets met dat doosje moesten. Braaf, of beter gezegd, geconditioneerd door mijn eerdere ervaringen, had ik het doosje nog dicht gelaten. Dat stond er immers op, niet openen voor de 23ste. Zo zie je maar waar je als communicatie professional, of beter gezegd, gedragsontwerper allemaal aan moet denken.
Een andere bijzonder mooie manier kwam ook deze week in de bus. Een brief. Uit Antwerpen. Een paar weken terug keek ik online naar het theaterstuk Post. Op het podium in het Red Star Line Museum stond niet alleen een verhalenverteller, maar zat ook iemand achter een typemachine. Hij schreef gedurende de voorstelling een brief aan het publiek. Wie wilde, kon een mailtje sturen met zijn adres om die brief per slakkenpost te ontvangen. In de brief schreef Steven aan ons als publiek hoe hij ons mistte, hoe hij het zich voorstelde dat we thuis zaten te kijken.
Dat zou je haast vergeten. Die makers, die zenders, die mensen waar je naar zit te gluren vanaf je thuiswerkplek bij een presentatie via een Zoomsessie of een gestreamde theatervoorstelling, dat zijn ook mensen. Op zoek naar reactie. Lang geleden vroeg ik me al eens af of je als publiek, in elk geval bij een zakelijk event, ook niet duidelijk je rol moest pakken om de spreker te stimuleren. Dus niet lafjes even een lachje met de rest en het klappen achteraf, maar een actieve manier om hem op te zwepen. Want als hij het naar zijn zin heeft, weet dat het gewaardeerd wordt en goed ontvangen en daardoor echt los komt, dan heb je daar als publiek ook meer aan.
Nu heb ik wel een verhaaltje getikt over Post hier. Achteraf dus een soort thumbs up. Dat moet eigenlijk ook live kunnen he. Toch zie je zelden nog een live twitterwall of anders bij een gestreamde voorstelling. Ja, bij een zakelijk event of een talkshow waar dan een sidekick even wat foto’s mag aanklikken. Da’s geen echte, directe interactie als het al anders is ingezet dan even een luchtig momentje en dus een ander doel heeft.
Ik weet het, er zitten haken en ogen aan vanwege de trollen online. Maar bij een betaald event, zou het dan ook zo erg zijn? In een volle zaal heb ikzelf nog nooit een Baudetje meegemaakt, alleen bij een TV-registratie gezien dat er iemand wegliep. Ik weet niet eens meer van welke voorstelling, maar ik vermoed cabaret. Lange tenen of terecht: aangezien de hele zaal zich er eerst over verbaasde en daarna onder leiding van de spreker om kon lachen, vermoed ik het eerste.
Ook nu, met de Zoom- & Teamsessies vraag ik het me af. Ziet de ander mij knikken? Soms klik ik expres het duimpje of het applausje aan. Dan verschijnt een bewegend icoontje of smiley even in mijn beeld zoals ze ook bedoeld zijn. Toch zie je dan dat niet iedereen daar op voorbereid of al aan gewend is, en zelfs afgeleid raakt.
Een jaar corona, een jaar virtuele meetings… maar het went nooit.